Laboratorium Narracji Wizualnych vnLab, funkcjonujące od 2019 w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi, stanowi pionierską inicjatywę w polskim środowisku akademickim, ukierunkowaną na badanie i rozwój nowych form narracji w kontekście ewolucji audiowizualnej kultury cyfrowej i mediów pod wpływem nowoczesnych technologii.
Projekt uzyskał dofinansowanie w ramach pilotażowego programu Ministerstwa Edukacji i Nauki pod nazwą Regionalna Inicjatywa Doskonałości (RID), który adresowany jest do wybranych uczelni prowadzących badania naukowe i prace rozwojowe o szczególnie wysokim potencjale w obszarze nauk ścisłych, przyrodniczych i społecznych. Dlatego tym bardziej włączenie uczelni artystycznej, jaką jest Szkoła Filmowa w Łodzi, do grona zaledwie 30 uczelni wyższych, które w skali całego kraju otrzymały to dofinansowanie można uznać za wyjątkowe wyróżnienie.
W pierwszej fazie działalności w vnLab powstało sześć specjalistycznych pracowni badawczych, koncentrujących się na technologiach VR, AR, XR, S3D, realizacji esejów filmowych, wydarzeń na żywo, narracjach interaktywnych, badaniach odbiorców i widzów oraz rozwijaniu współpracy krajowej i międzynarodowej. Każda pracownia, eksplorując różne aspekty narracji wizualnej, realizowała interdyscyplinarne projekty artystyczne i badawcze. Działalność vnLab obejmowała również organizację warsztatów, konferencji i wydarzeń upowszechniających rezultaty prac, wspierając integrację środowiska akademickiego z sektorem kreatywnym i promocję polskiej sztuki audiowizualnej na arenie krajowej i międzynarodowej.
W sumie podczas pierwszych pięciu lat działania vnLab powstało w nim ponad 70 utworów artystyczno-badawczych, w tym 13 filmów VR, 17 esejów filmowych, 1 film animowany zrealizowany w technologii S3D oraz kilkanaście innowacyjnych projektów transmedialnych i interaktywnych dokumentów. Prace te prezentowano na kilkudziesięciu festiwalach krajowych i zagranicznych, między innymi na Sundance Film Festival (USA), IDFA (Holandia), DOK Leipzig (Niemcy), Open City Documentary Festival (Wielka Brytania), One World, Ji.hlava IDFF i AniFilm (Czechy) oraz w Polsce na Krakowskim Festiwalu Filmowym, Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni, Millenium Docs Against Gravity i Digital Cultures w Warszawie, Festiwalu Nowe Horyzonty oraz WRO Media Art Biennale we Wrocławiu.
Podsumowaniem pierwszego etapu działalności vnLab była wystawa „Ground Control”, która odbyła się we wrześniu 2023 roku podczas Międzynarodowego Festiwalu Filmowego Biennale Cinema w Wenecji. Prezentowała ona portfolio Laboratorium, zawierające wyselekcjonowane utwory VR, eseje filmowe i projekty interaktywne.
Aktualnie Laboratorium Narracji Wizualnych vnLab koncentruje się na umocnieniu pozycji Szkoły Filmowej jako lidera zmian w dziedzinie mediów i przemysłów kreatywnych w Polsce oraz utrzymaniu statusu wiodącego międzynarodowego ośrodka innowacji w obszarze audiowizualnej działalności badawczo-artystycznej. Prace laboratorium skupiają się na obecnie na pięciu ścieżkach programowych:
- Sztuczna inteligencja – analiza wykorzystania narzędzi AI w procesie twórczym i refleksja nad ich wpływem.
- Esej filmowy – rozwijanie tej metody jako praktyki wizualnego myślenia i wspieranie powstawania wideoesejów.
- Digital storytelling – eksploracja współczesnych form narracji wizualnej łączących różne media cyfrowe.
- Struktury narracyjne – badanie konstrukcji narracyjnych w różnych formach artystycznych i badawczych.
- Technologie cyfrowe w kulturze – analiza wpływu technologii na sferę kultury oraz obawy z tym związane.
Oprócz realizacji projektów artystycznych w ramach ścieżek programowych ważnym aspektem działalności zespołu vnLab jest prowadzenie badań dotyczących twórców, instytucji, uczestników kultury oraz otoczenia rynkowego w kontekście nowych technologii. Na podstawie realizowanych w vnLab projektów naukowo-badawczych zespół opublikował ponad 25 tekstów naukowych w recenzowanych periodykach i wydawnictwach naukowych oraz przygotował monograficzny numer czasopisma naukowego poświęconego studiom nad kulturą wizualną „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej”. Członkowie zespołu opracowali także szereg tekstów popularyzatorskich oraz brali udział w wielu festiwalach, konferencjach i innych wydarzeniach prezentując wyniki badań i pogłębione analizy nowych form narracji wizualnej, które rozwijane były w laboratorium.
Istotnym obszarem działalności vnLab jest także podnoszenie kompetencji osób zaangażowanych w funkcjonowanie laboratorium oraz wykładowców, doktorantów i współpracowników Szkoły Filmowej w Łodzi. W organizowanych przez zespół warsztatach, szkoleniach i innych formach edukacji uczestniczyło do tej pory ok. 500 osób, a ponad 2000 osób wzięło udział w innych różnorodnych formach współpracy krajowej i międzynarodowej. W ramach vnLab zrealizowano także dwie edycje międzynarodowej konferencji naukowej „Nowe Narracje Wizualne”, które zgromadziły łącznie blisko 1000 uczestników.
Poza tym działania vnLab skupiają się także m.in. na podniesieniu jakości kształcenia w Szkole Filmowej, wsparciu powstających na uczelni innych projektów artystycznych i badawczych realizowanych przez doktorantów i pracowników, rozwój innowacyjnych rozwiązań artystycznych i technologicznych oraz ich komercjalizacja, upowszechnianie działalności artystycznej i wyników badań, a także zacieśnianie współpracy z sektorem biznesowym i partnerami międzynarodowymi.
Dzięki Laboratorium Narracji Wizualnych vnLab utworzona została ważna platforma wymiany myśli i doświadczeń dla twórców, badaczy i teoretyków branży audiowizualnej. Projekt ten wywiera trwały wpływ na środowisko artystyczno-naukowe oraz branżę medialną stając się inspiracją do dalszych poszukiwań w dziedzinie nowych form narracji i kształtując rozwój nowoczesnej kultury cyfrowej.
