Co łączy badania okulograficzne, sztukę, politykę, neuronaukę i fenomenologię? Jak patrzymy na obrazy i jak one na nas wpływają? Czy nasze przekonania wpływają na odbiór obrazów i co kryje się za naszym doświadczeniem estetycznym? To tylko niektóre z pytań, na które starają się odpowiedzieć autorzy książki łączącej refleksje nad naturą naszego umysłu, uwagi o metodzie badawczej i sztukę. Punktem wyjścia do badań było pytanie o to, na ile postawy polityczne i światopogląd wpływają na odbiór sztuki współczesnej. Okazało się, że to dopiero początek szerszych rozważań nad fenomenem recepcji.
Książka w intrygujący sposób zestawia ze sobą pozornie wykluczające się podejścia: kwestie światopoglądowe uwarunkowane genetycznym zaprogramowaniem mózgu oraz inspirowane fenomenologią koncepcje afektywności i ucieleśnionych procesów odbioru. Badania okulograficzne i pogłębione wywiady indywidualne dostarczyły niezwykle interesującego materiału, który pozwolił na sformułowanie kilku, często zaskakujących, wniosków i stał się impulsem do dalszej refleksji metodologicznej i badań nad sztuką. Dzięki zakotwiczeniu książki zarówno w bogatej i różnorodnej literaturze, jak i w danych pozyskanych w procesie badawczym, otrzymujemy solidną, inspirującą i skłaniającą do refleksji książkę.
***
Przy całej złożoności logiki, jaka towarzyszy autorom w opisie doświadczenia sztuki przez badacza i dotyczącej perspektywy badacza poszukującego innych możliwości poznania, w proponowanym podejściu widać wyraźne zaznaczenie ram organizujących. O ile dla czytelnika kluczowa będzie interpretacja danych zebranych w trakcie procesu badawczego, o tyle dla socjologów-badaczy równie ważne może być szczegółowe przyjrzenie się samemu procesowi pozyskiwania danych, dokumentowania etapów doświadczenia i budowania relacji między obrazem a odbiorcą, z innej niż tradycyjna perspektywy badania recepcji sztuki (np. w ujęciu P. Bourdieu).
Prof. Paulina Rojek-Adamek,
Instytut Filozofii i Socjologii, Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Książka metodologicznie odważna i prowokująca do myślenia, implikująca kontrowersyjne pytania o determinizm neuronalny czy ewolucyjny w odniesieniu do sztuki, a jednocześnie nie dająca jasnych i prostych odpowiedzi i unikająca radykalnych konkluzji; pozostawia też sztukę z Benjaminowską aurą tajemniczości, do której nie sposób podejść tak, by jej dotknąć i ostatecznie obnażyć.
Prof. Monika Murawska,
Międzywydziałowa Samodzielna Katedra Edukacji Teoretycznej, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie