Kategoria: Pracownia Percepcji i Badań Odbiorców

Estetyczne i pozaestetyczne czynniki kształtujące odbiór polskiej sztuki współczesnej.

Przyjmuje się, że istnieje wiele czynników odpowiedzialnych za interpretację i rozumienie sztuki. Wśród nich wymienić można dyspozycję estetyczną, przygotowanie intelektualne, doświadczenie czy status społeczny. Jednak w naszym badaniu interesują nas także pozaestetyczne socjokulturowe czynniki. Sprawdzamy, na ile światopogląd i zespół postaw wobec kluczowych aspektów życia społecznego ma znaczenie w procesie odbioru komunikatu artystycznego. Przyjmujemy fenomenologiczną perspektywę ujmowania estetyki, zgodnie z którą centralną kwestią staje się doświadczenie sztuki, jego afektywne, motoryczne i poznawcze aspekty. Interesuje nas skonfrontowanie tego, co przedrefleksyjne, intuicyjne i natychmiastowe, z tym co refleksyjne, deklaratywne i kulturowe. Badamy młodą inteligencję, czyli osoby z wyższym wykształceniem w przedziale wieku 20-30 lat. Pomiary realizujemy za pomocą tradycyjnych i nowoczesnych narzędzi badawczych. Oprócz kwestionariusza i wywiadu swobodnego stosujemy technikę eye trackingu, facereadingu i GSR (elektryczne przewodzenie skóry).

Badanie realizują:

Dr hab. Tomasz Ferenc, prof. UŁ, socjolog, kierownik Katedry Socjologii Sztuki. Jego obszar zainteresowań koncentruje się na antropologii i socjologii wizualnej, procesach migracyjnych i kulturze pogranicza oraz na biograficznie zorientowanej socjologii sztuki.

Dr Kamila Biały, adiunkt w Katedrze Socjologii Sztuki w Instytucie Socjologii UŁ, socjolożka i psychoterapeutka, jej obszar zainteresowań to epistemologiczne problemy poznania, w tym zwłaszcza fenomenologiczna krytyka kultury, zagadnienie niedualizmu, posthumanizm.

Mgr Dagna Kidoń, doktorantka Szkoły Doktorskiej Nauk Społecznych UŁ. Badania doktorskie z wykorzystaniem okulografii realizuje w ramach Pracowni Percepcji i Badań Odbioru. W swojej pracy naukowej skupia się na uwarunkowaniach społecznych percepcji polskiej sztuki współczesnej.

 

Ruszyły badania nad percepcją sztuki

Trwają socjologiczne badania doktorantki Dagny Kidoń nad odbiorem sztuki współczesnej z wykorzystaniem technologii eye trackingu. Badani poddawani są eksperymentom w Warszawie i w Łodzi. Podczas sesji oglądają instalacje artystyczne, udzielają wywiadów oraz rozwiązują testy. Uzyskane dane jakościowe oraz ilościowe mają docelowo wykazać sposób odczytywania i rozumienia sztuki nowoczesnej przez osoby wizytujące w galeriach i muzeach. Do pomiaru ruchu gałek ocznych wykorzystywany jest mobilny eyetracker Pupil Labs Invisible.

Celem zespołu badawczego jest odpowiedź na pytania nurtujące twórców filmów dla najmłodszych dzieci na temat formy, problematyki i oddziaływania filmu na dzieci w wieku 4-6 lat. Plan badań najmłodszej widowni, z uwagi na pandemię COVID-19 musiał zostać adoptowany do istniejących ograniczeń i wykorzystać pojawiające się szanse zbierania danych związanych z uczestnictwem dzieci w seansach i wydarzeniach filmowych online.  

Z uwagi na zwiększone ryzyko oparcia badań na jednorodnych metodach, zdecydowano o wykorzystanie pluralizmu metodologicznego, który pomimo sytuacji reżimu sanitarnego pozwoli zrealizować cele badawcze. 

Badania widowni realizowane będzie z wykorzystaniem interdyscyplinarnego podejścia, do podstawowych, zastosowanych metod wymienić należy:  

  • studia literatury,   
  • analizę filmów,   
  • analizę raportów i badań (desk research)  

ale także:   

  • metody ilościowe (analiza danych statystycznych dotyczących odbioru filmu oraz ilości porzuconych wyświetleń w przypadku wydarzeń online),   
  • metody jakościowe t.j. indywidualne wywiady pogłębione (IDI) i ewentualnie grupowe wywiady zogniskowane (FGI), które mogą być prowadzone w małych grupach i z zastosowaniem komunikatorów internetowych.  

Realizacja badań z fizycznym udziałem dzieci za pomocą narzędzi biometrycznego badania emocji (facereading i GSR), czy okulografu zostały odroczone w czasie na 2022 z uwagi na obecną nieprzewidywalną sytuację epidemiczną. Dobór różnorodnych narzędzi pozwoli by skonfrontować uzyskaną wiedzę z różnych perspektyw (twórców, odbiorców i osób wspierających np. edukatorów czy programerów festiwali). 

Prowadzone badania posłużą do dalszych prac związanych z pilotażowym opracowaniem systemu ratingu filmów dla dzieci. Będą także mogły być wykorzystane w pracy psychologów i logopedów wykorzystujących filmy, jako narzędzie terapeutyczne.

Społeczne uwarunkowania percepcji sztuki współczesnej.

Jak widz ogląda dzieło sztuki współczesnej? Jak bardzo zależy to od rodzaju eksponatu, a jak od samego widza? Co wpływa na to, jak oglądamy obrazy? Badanie oparte na osiągnięciach neurobiologii czerpie też z nauk kognitywnych, pokazujących związki cielesności i percepcji z myśleniem. 

Badanie ma na celu zestawienie dotychczasowych osiągnięć badawczych z nowoczesną technologią, która może poszerzyć wiedzę i określić prawidłowości w schematach postrzegania sztuki.  

Ponieważ sztuka jest zjawiskiem złożonym i wieloaspektowym, uzasadnione jest, aby analiza jej odbioru była interdyscyplinarna i łączyła perspektywy z dziedziny socjologii, estetyki oraz psychologii percepcji.  

Nowoczesna technologia korzystająca z dorobku neuronauki, zostanie skonfrontowana z teorią uwarunkowania społecznego odbioru sztuki, opracowaną między innymi przez Pierre’a Bourdieu. W ten sposób piękno jako pojęcie o filozoficznej tradycji zostanie włączone do neurobiologicznych rozważań nad genezą przyjemności estetycznej. 

Badania realizowane jest w ramach Szkoły Doktorskiej Nauk Społecznych Uniwersytetu Łódzkiego. 

Zastosowania nowych mediów w działaniach podmiotów sektora kreatywnego oraz w procesach decyzyjnych odbiorców kultury.

 

Na procesy zarządzania wartością w sferze kultury, obejmujące jej definiowanie, kształtowanie, komunikowanie i oferowanie uczestnikom kultury, silny wpływ wywierają nowe technologie. Poszerzają one możliwości realizacji wizji i koncepcji artystycznych, a także marketingowych, gdyż celem zarządzania technologią staje się tworzenie spirali wartości, w której to co możliwe w sferze nowych technologii będzie inspiracją dla tego, co wskazane jest w sferze zarządzania wartością dla uczestnika kultury i odwrotnie. Znajduje to odzwierciedlenie w koncepcji determinizmu technologicznego, a także w dokonujących się przemianach zachowań uczestników kultury i wirtualizacji uczestnictwa w kulturze. Wraz z rozwojem technokultury pojawił się technooptymizm, ale równocześnie technolęki i niepokoje związane z nowymi technologiami. W szczególności dotyczą one jakości algorytmów i danych je zasilających oraz zjawiska określanego jako tzw. bańka filtrująca, polegającego na zamykaniu się internautów w odizolowanych światach i korzystaniu przez nich z treści zgodnych z ich dotychczasowymi postawami. W tym kontekście ujawnia się luka badawcza dotycząca charakteru związków kultury i technologii oraz roli i zastosowań Internetu w procesach decyzyjnych odbiorców kultury, a także w działaniach marketingowych instytucji kultury w Polsce. Mając na uwadze potrzebę holistycznego ujęcia badanego problemu, postępowanie badawcze zostało oparte na idei triangulacji jakościowych i ilościowych badań empirycznych, które są realizowane wśród twórców, dyrektorów naczelnych, dyrektorów/kierowników artystycznych, kierowników działów marketingu/ promocji/ sprzedaży oraz właścicieli instytucji kultury, a także uczestników kultury. Dotychczas w procesie badawczym zrealizowano w nurcie badań jakościowych: 3 zogniskowane wywiady grupowe z uczestnikami kultury i 8 pogłębionych wywiadów indywidualnych z twórcami oraz osobami zarządzającymi instytucjami kultury, a w ramach badań ilościowych: 321 wspomaganych komputerowo wywiadów telefonicznych (CATI) z przedstawicielami instytucji kultury. Przeprowadzono również badanie ilościowe wśród uczestników kultury; zostało ono zrealizowane z wykorzystaniem ePanelu wśród 456 uczestników kultury.

Pracownia Percepcji i Badań Odbiorców

W ramach Pracowni Percepcji i Badań Odbiorców realizowane są badania uczestników i twórców kultury oraz innych podmiotów sektora kreatywnego. Istotną grupę badawczą stanowią również młodzi widzowie i tworzone dla nich treści (w szczególności filmy animowane). Przedmiot badań koncentruje się na znaczeniu nowych mediów zarówno w procesach kreacji, promocji i dystrybucji, jak i uczestnictwa w szeroko pojętej kulturze wizualnej. Oprócz badań realizowanych klasycznymi metodami w procesie badawczym stosuje się podejście odwołujące się do dorobku neuronauk (w tym neuroestetyki), opierające się m.in. na badaniach okulograficznych (eyetrackingowych), czy biometrycznych badaniach emocji (face reading i GSR). Pracownicy Pracowni poszukują odpowiedzi na pytania: jak przebiegają i czym są warunkowane procesy odbioru kultury oraz jaką rolę pełnią nowe technologie w tworzeniu i zarządzaniu sferą kultury.

Pracownia wspiera również badawczo pozostałe pracownie Laboratorium.

Kierowniczka pracowni: Magdalena Sobocińska, msobocinska@vnlab.org