PubLab
czytelnictwo jutra
Wierzymy, że publikacje webowe są przyszłością zarówno dla czytelnictwa jak i wizualnego alfabetyzmu. Dlatego Pracownia Narracji Interaktywnych vnLab od ponad dwóch lat pracuje nad zestawem narzędzi, które pozwoliłyby na tworzenie w pełnym tego słowa znaczeniu współczesnych publikacji cyfrowych. Widzimy wartość w łączeniu tradycyjnego modelu wiązania treści (nadawania im spójności przez wspólną ramę, wspólny “kadr”, jakim jest autonomiczna publikacja) z dostępnością, adresowalnością i hipertekstualnością Internetu.
PubLab jest próbą stworzenia nie tylko wydajnego, zielonego i przyszłościowego stosu technologicznego, ale także aktualnego, zmysłowego doświadczenia czytelniczego. Jest więc projektem w równej mierze technologicznym, co UX-owym. Wszystkie nasze projekty poddajemy testom, by sprawdzić, w jaki sposób proponowane przez nas rozwiązania oddziałują na odbiorców, czy wydają się dla nich czytelne, czy nie przeszkadzają w czytelniczej immersji. Kluczowa jest dla nas jakość projektu graficznego.
czym jest PubLab?
PubLab jest zestawem narzędzi – nie platformą – pozwlającym na tworzenie publikacji webowych zgodnie ze specyfikacją zaproponowaną przez Konsorcjum WWW (W3C).
czym są publikacje webowe?
Publikacja webowa jest zestawem treści zorganizowanych w całość, którą można odczytać za pośrednictwem standardowej przeglądarki internetowej.
W definicji W3C takie publikacje:
- w pełni korzystają z możliwości Otwartej Platformy Webowej (Internetu)
- mogą działać w trybie online i offline
- mogą spełniać zasady dostępności
- mogą być linkowane z innymi treściami w internecie
- mogą być opatrywane komentarzami / adnotacjami
dlaczego publikacje webowe?
Dziś publikacja cyfrowa w utartej już formie e-booka (w formatach EPUB i pochodnych) różni się od strony internetowej – zarówno pod względem ideologicznym, jak i technologicznym. Podąża raczej za ideą książki jako przedmiotu, który można postawić na półce i który można kupić jako egzemplarz, raczej niż za ideami i możliwościami Otwartej Platformy Webowej. Z punktu widzenia branży wydawniczej ma to sens, ponieważ tylko nieznacznie zmienia sposób prowadzenia działalności, model bizesowy, ale z perspektywy zarówno osoby czytającej, jak i tworzącej publikacje, narzuca szereg poważnych ograniczeń:
- e-booki wymagają oddzielnych aplikacji do czytania, dodatkowej warstwy pośredniczącej między osobą czytającą a treścią publikacji – jako taka osoba jesteś zmuszona do zbadania oferty dostępnych aplikacji tego typu i wybrać: która z nich jest najlepsza, która może synchronizować notatki na różnych urządzeniach (a niewiele z nich może), a po dokonaniu wyboru jesteś skutecznie zablokowana w aplikacji, którą wybrałaś (ponieważ nie ma sposobu na przeniesienie podkreśleń i notatek między aplikacjami). W dodatku aplikacje te często są nierozerwalnie związane z konkretym typem urządzeń (lub, co gorsza, z urządzeniami konkretnego producenta).
- jako osoba tworząca publikacje nie masz żadnej kontroli nad doświadczeniem czytelniczym takich „książek”, ponieważ to aplikacja decyduje o doświadczeniu czytelniczym– w rezultacie wszystkie e-booki wyglądają tak samo, co jest frustrujące dla osób czytających (nuda!), a le także projektujących – dzisiejsza otwarta platforma webowa daje nam ogromną kontrolę nad typografią i układem treści, a więc swobodę projektowania.
- e-booki nie mogą wykorzystać możliwości współczesnej sieci: treści audiowizualnych, zaawansowanych interakcji, niestandardowego dźwięku (np. funkcjonalności audiobooków).
czytanie jest doświadczeniem zmysłowym
Wszystkie osoby, które podkreślają, że ważne jest dla nich czytanie książki w jej papierowym wcieleniu, podkreśla zmysłowość doświadczenia czytelniczego. Zmysłowość ta jest związana z fakturą i zapachem papieru, krojem pisma, projektem graficznym, itd. Tego wszystkiego nie dostarczają nam współczesne e-booki.
Co więcej, czytanie dziś jest wielomodalne: czytamy – często tę samą treść – na różnych urządzeniach, w zależności od kontekstu: w autobusie czytamy na telefonie, w domu być może na tablecie, a w trakcie lektury oglądamy filmy pogłębiające kontekst czytanego fragmentu, podczas gdy w samochodzie przełączamy się na format audiobooka, itp. Powstaje pytanie nie tylko o to, jakie jest optymalne cyfrowe doświadczenie czytelnicze, ale także o to, jak zmienia się samo czytanie w wyniku wpływu Internetu.
Wyzwaniem jest znalezienie formy doświadczenia czytelniczego, które byłoby adekwatne dla współczesnych sposobów obcowania z treściami kultury. Te zaś są coraz bardziej zróżnicowane i w coraz mniejszym stopniu zależne od tekstu.
Właśnie dlatego Konsorcjum World Wide Web (W3C) definiuje publikacje webowe jako “wizję przyszłości publikacji cyfrowych”.
nasz stos technologiczny
- nasze publikacje to progresywne aplikacje internetowe (PWA)
- aplikacje te są w istocie statycznymi stronami internetowymi – składają się z czystego html + css, z dodatkiem javascript
- na etapie przygotowania publikacji oddzielamy formę od treści: treść książki traktujemy jako jej kod źródłowy, który “kompilujemy” za pomocą naszych narzędzi do finalnej formy publikacji webowej
- treść oznaczona językiem markdown jest naszym kodem źródłowym – pracujemy nad rozszerzeniem składni tego języka o elementy multimedialne (obrazki, slidery, galerie, wideo, obiekty, embedy)
- korzystając z zewnętrznego API – Hypothesis – byliśmy w stanie dodać do naszego stosu funkcje adnotacji niezależne od urządzenia. Hypothesis nie jest jeszcze gotowe dla ogółu użytkowników, ale jest to najbardziej rozwinięte narzędzie do adnotacji w sieci dostępne obecnie na rynku
Konieczne jest nie tylko przestrzeganie wytycznych W3C czy świadomość istnienia podobnych projektów, ale przede wszystkim korzystanie z rozwijającej się infrastruktury wymiany metadanych, która jest niezbędna, aby ten nowy typ publikacji trafił do katalogów bibliotecznych i ich wyszukiwarek. Także nad tym aspektem publikacji webowych pracujemy. Tutaj kluczowym punktem odniesienia jest dla nas COPIM i jego projekty, takie jak system wymiany metadanych Thoth lub praca Open Book Collective. -> 🛫
nasze publikacje benchmarkowe
kolejne publikacje PubLab, a także eksperymentalne formy publikacyjne są w drodze!
kolektyw PubLab
W listopadzie i grudniu 2022 zorganizowaliśmy publiczne seminarium “Publikacje cyfrowe dziś” poświęcone publikacjom internetowym w think tanku Krytyki Politycznej w Warszawie.Z seminarium wyłonił się Kolektyw PubLab. Skontaktuj się z nami, jeśli jesteś zainteresowana!